«تاريخ» به صورت اشتراك لفظي در دو معناي متفاوت كاربرد دارد.

هنگامي كه لفظ تاريخ استعمال مي­شود، ممكن است منظور گوينده، دانش تاريخ باشد كه نام يك علم است و يا حوادث و وقايع انساني در گذشته باشد كه موضوع علم تاريخ است. متفكران زيادي متوجه اين اشتراك لفظي و لزوم تفكيك آن هنگام بحث از تعاريف و مفاهيم تاريخ بوده و آن را بيان داشته­اند. مرحوم دكتر" شريعتي" در اين زمينه مي­نويسد:

«در موضوع «تاريخ» تناقضي در لفظ است، هم در لفظ تاريخ در ادبيات فارسي و عربي و هم در همين لفظ در معادل انگليسي، فرانسه و آلماني­اش. در هر دو فرهنگ، دو مفهوم مختلف تحت يك كلمه به كار مي­رود. مي­دانيم كه يك «علم» وجود دارد و يك «موضوع علم»؛ مثلاً زمين، آسمان، عناصر و روان، موضوع­هاي علم است و زمين­شناسي، هيأت، شيمي، جامعه­شناسي و روان­شناسي، «خود علم». كلمه­ي طب داريم كه نام علم است و موضوعش بدن انسان و بيماري­هاي بدن انسان است؛ بنابراين موضوع اين علم، لفظي به نام «بيماري­هاي بدن» دارد و خود علم لفظ ديگري به نام «طب»، اما در تاريخ، هر دو مفهوم، يعني «موضوع تاريخ» و «خود علم تاريخ» در يك لفظ مشترك «تاريخ» بيان مي­شود».

"مايكل استنفورد" هم اين دو مطلب را از هم تفكيك مي­كند و تذكر مي­دهد كه «موضوع تاريخ» از آگاهي داشتن به آن متفاوت است، اما دانش تاريخ را «خاطره­ تاريخي» مي­نامد و انواع آن را بيان مي­كند. وي در اين باره مي­نويسد:

«در آغاز بايد اين نكته روشن شود كه تاريخ يك چيز نيست، بلكه چندين چيز است. تاريخ هم عبارت است از چيزي كه اتفاق مي­افتد (موضوع تاريخ) و هم تصويري كه از آن در ذهن مي­سازيم (دانش تاريخ).

تاريخِ نخست همان چيزي است كه ما مي­خواهيم باور كنيم كه مجموعه­اي باشد از رويدادها يا موقعيت­هاي عيني، با وجودهاي قابل شناسايي و قابلِ تشخيص واقع شده در زمان و مكان معين.

تاريخِ دوم عبارت است از ذخيره، يادآوري، بازآفريني و باز فهم آن رويدادهاي و بالاخره تأثير آنها بر شيوه­ي برخورد ما با رويدادها و موقعيت­هاي كنوني. با مسامحه، همه­ي اين موارد را مي­توان قلمرو خاطره نامند.».

1- تقسيم ­بندي استاد مطهري از تاريخ

1- تاريخ نقلي: تاريخ نقلي، علم به وقايع و حوادث و اوضاع و احوال انسان­ها در گذشته است، در مقابل اوضاع و احوالي كه در زمان حال وجود دارد.

 تاريخ نقلي، اولاً، جزئي است؛ يعني علم به يك سلسله امور شخصي و فردي است، نه علم به كليات و يك سلسله قواعد، ضوابط و روابط؛ ثانياً، يك علم نقلي است، نه عقلي؛ ثالثاً، علم به بودن­هاست، نه علم به شدن­ها؛ و رابعاً، به گذشته تعلق دارد نه به زمان حاضر.

2- تعريف و ويژگي­هاي تاريخ علمي: تاريخ علمي، علم به قواعد و سنن حاكم بر زندگي­هاي گذشته است كه از مطالعه و بررسي و تحليل حوادث و وقايع گذشته به دست مي­آيد.

 تاريخ علمي مانند نقلي به گذشته تعلق دارد، نه به حال؛ و علم به بودن­هاست نه علم به شدن­ها؛ اما، كلي است نه جزئي، عقلي است، نه نقليِ محض.

3- تعريف و ويژگي­هاي فلسفه­ تاريخ: فلسفه­ي تاريخ، علم به تحوّلات و تطوّرات جامعه­ها از مرحله­اي به مرحله­ي ديگر و شناخت قوانين حاكم بر آن تطوّرات و تحوّلات است.

  فلسفه­ تاريخ مانند تاريخ علمي، كلي است نه جزئي؛ و عقلي است، نه نقلي؛ اما برخلاف تاريخ علمي، علم به «شدنِ» جامعه­هاست، نه علم به «بودن» آنها و نيز برخلاف تاريخ علمي، مقوّم تاريخي بودن فلسفه­ي تاريخ، اين نيست كه به زمان گذشته تعلق دارد، بلكه اين است كه علم به جرياني است كه از گذشته آغاز شده و ادامه دارد و تا آينده كشيده مي­شود. زمان «ظرف» اين گونه مسائل نيست، بلكه بعدي از ابعاد آنهاست.

2- تقسيم­بندي شلينگ از تاريخ

  "شلينگ" معتقد است كه تاريخ را از سه ديدگاه مي­توان مورد مطالعه و بررسي قرار داد:

1.  ديدگاه منطبق با واقع،

2.  ديدگاه منطبق با ايده،

3.  تلفيقي از اين دو ديدگاه.

  ديدگاه اول به واقعيت­هاي عيني توجه دارد؛ ديدگاه دوم به فاعل شناخت، سوژه و ذهن توجه دارد؛ و ديدگاه برتر، از وحدت و تركيب اين دو ديدگاه است. پس ديدگاه رئال يا واقع بر حوادث و وقايع به عنوان متعلّق اعيان توجه دارد و ديدگاه ايده ­آل بر فاعل شناخت و بر ارزيابي «سوبژكتيو» و ذهني حوادث نظر دارد؛ امام هنگامي كه تاريخ­نگاري به كمال مي­رسد، اين دو ديدگاه با هم به كار گرفته مي­شوند. شلينگ تلفيق اين دو با هم را «هنر تاريخ» مي_­­داند.

 منبع:

فصلنامه حوزه و دانشگاه، سال یازدهم  

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: